مطالب مرتبط
بیشتر بخوانید
چگونه از زخم دهان حین شیمی درمانی جلوگیری کنیم؟
تاریخ انتشار
۳۰ تیر ۱۴۰۳
شیمی درمانی یک درمان رایج و موثر برای سرطان است که از داروهای قوی برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند اما با طیف وسیعی از عوارض جانبی همراه است. یکی از این عوارض جانبی ایجاد زخم‌های دهانی است که پیامد دردناک شیمی درمانی هستند. اگر این زخم‌ها خیلی شدید شوند حتی می‌توانند درمان سرطان را قطع کنند پس برای دانستن روش‌های جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی با این مقاله از سایت دکتر سمیرا ازقندی همراه باشید.
زخم دهان چیست؟
زخم دهان یا موکوزیت دهان زخم‌هایی هستند که در داخل دهان یا روی لب‌ها ایجاد می‌شوند. این زخم‌ها قرمز، متورم و شبیه سوختگی به نظر برسند. آنها دردناک هستند و انجام فعالیت‌های روزمره مانند خوردن، نوشیدن و صحبت کردن را سخت می‌کنند. گاهی اوقات این زخم‌ها روی بلع و نفس کشیدن راحت هم تأثیر می‌گذارند. زخم دهان می‌تواند در هر یک از بافت‌های نرم دهان ایجاد شوند. این بافت‌ها شامل لثه، داخل گونه، زبان و سقف یا کف دهان می‌شود.
شیمی درمانی سلول‌هایی که به سرعت تقسیم می‌شوند را هدف قرار می‌دهد که شامل سلول‌های سرطانی و برخی سلول‌های سالم می‌شود. سلول‌های پوشش داخل دهان و دستگاه گوارش از جمله سلول‌های سالمی هستند که به سرعت تقسیم می‌شوند. شیمی درمانی در برخی موارد به این سلول‌ها آسیب می‌رساند و منجر به ایجاد زخم دهان شود.
علائم زخم دهان
علائم زخم دهان از نظر شدت متفاوت است اما علائم رایج عبارتند از:
- نواحی قرمز و متورم داخل دهان
- زخم‌های دردناکی که به رنگ سفید یا زرد است
- مشکل در خوردن یا نوشیدن به دلیل درد
- حساسیت به غذاهای گرم، سرد یا تند
- درد هنگام صحبت کردن یا بلعیدن
این علائم می‌تواند حفظ تغذیه و هیدراتاسیون کافی که برای سلامتی، به ویژه در طول درمان سرطان بسیار مهم است را با مشکل مواجه کند.
روش‌های جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی
انجام اقداماتی برای جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی به طور قابل توجهی خطر ابتلا به این زخم را کاهش می‌دهد. مراحلی که در ادامه آنها را مرور می‌کنیم بر بهبود سلامت دهان و دندان و آماده سازی دهان برای مقاومت بهتر در برابر اثرات درمان سرطان تمرکز دارد.
معاینه و درمان دندانپزشکی
یکی از مهمترین اقداماتی که باید قبل از شروع شیمی درمانی انجام دهید مراجعه به دندانپزشک برای معاینه کامل است. پرداختن به مشکلات دندانی موجود قبل از شروع درمان می‌تواند از عوارض جلوگیری کرده و خطر زخم‌های دهان را کاهش دهد. پوسیدگی، بیماری لثه یا هر مشکل دیگر سلامت دهان را درمان کنید. اگر دندان‌هایی دارید که باید کشیده شوند، بهتر است این کار را قبل از شروع شیمی درمانی انجام دهید تا از عفونت و عوارض آن جلوگیری کنید.
تمیز کردن حرفه‌ای دندان به حذف پلاک و جرم دندان کمک می‌کند و خطر عفونت را در طول شیمی درمانی کاهش می‌دهد. برای چکاپ‌های منظم دندانپزشکی در طول درمان سرطان خود برنامه‌ریزی کنید تا هر گونه مشکل بهداشت دهان و دندان را به سرعت بررسی و مدیریت کنید.
بهداشت دهان
حفظ بهداشت دهان و دندان برای جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی و تضمین سلامت کلی دهان بسیار مهم است. شیمی درمانی سیستم ایمنی شما را تضعیف کرده و شما را مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها می‌کند بنابراین مراقبت از دهان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
مسواک زدن
برای مسواک زدن دندان‌های خود حداقل دو بار در روز از یک مسواک با موهای نرم استفاده کنید. موهای نرم مسواک روی لثه‌ها و بافت‌های دهان شما ایجاد درد نمی‌کنند و خطر تحریک را کاهش می‌دهند. از خمیر دندان حاوی فلوراید برای محافظت از دندان در برابر پوسیدگی و تقویت مینای دندان استفاده کنید. هنگام مسواک زدن با ملایمت رفتار کنید تا آسیبی به لثه یا پوشش دهانتان وارد نشود. اگر دهان شما بسیار حساس است لازم است از یک مسواک با موهای بسیار نرم استفاده کنید.
هنگام مسواک زدن دندان‌ها از حرکات دایره‌ای و ملایم استفاده کنید تا به بافت‌های نرم دهان خود آسیب نرسانید. اگر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بیش از حد دردناک است، از تیم پزشکی یا دندانپزشک خود در مورد استفاده از سواب فوم مشاوره بگیرید بپرسید. این سواب‌ها به تمیز کردن بدون ایجاد سوزش دندان و لثه‌ها کمک می‌کنند. از استفاده از خلال دندان یا سایر اجسام تیز برای تمیز کردن بین دندان‌ها خودداری کنید چون باعث آسیب و افزایش خطر زخم می‌شوند.
نخ دندان
حداقل یک بار در روز نخ دندان بکشید تا ذرات غذا و پلاک بین دندان‌هایتان از بین برود. این امر به جلوگیری از بیماری لثه و عفونت کمک می‌کند. هنگام استفاده از نخ دندان با ملایمت رفتار کنید تا به لثه‌های خود آسیب نرسانید. اگر لثه‌های شما حساس است یا خونریزی می‌کند از نخ دندان آبی استفاده کنید یا برای پیدا کردن روش جایگزین نخ دندان با دندانپزشک خود مشورت کنید.
شستشو
دهان خود را چند بار در روز با دهان‌شویه بدون الکل بشویید. دهانشویههای مبتنی بر الکل خیلی خشن هستند و باعث تحریک بیشتر می‌شوند. به دنبال یک دهان شویه ملایم و بدون الکل باشید که برای دهان‌های حساس طراحی شده است. می‌توانید دهان خود را با محلول نمکی (1 قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم مخلوط کنید) یا محلول جوش شیرین (1 قاشق چایخوری جوش شیرین را در یک لیوان آب گرم مخلوط کنید) بشویید. این محلول‌ها به تمیز نگه داشتن دهان و تسکین سوزش کمک می‌کنند.
مدیریت خشکی دهان
شیمی درمانی باعث خشکی دهان می‌شود که خطر ابتلا به زخم دهان را افزایش می‌دهد. برای کنترل خشکی دهان و جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی با نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز هیدراته بمانید. برای تحریک تولید بزاق آدامس‌های بدون قند بجوید یا آب نبات‌های بدون قند بمکید. در صورت لزوم از یک جایگزین بزاق یا مرطوب کننده دهان استفاده کنید. از پزشک خود بخواهید محصول مناسب را به شما توصیه کند.
نظارت بر سلامت دهان و دندان
به طور مرتب دهان خود را برای هر گونه علائم زخم، قرمزی یا تورم چک کنید. تشخیص زودهنگام مشکلات امکان درمان سریع را فراهم کرده و از عوارض بعدی جلوگیری می‌کند. در صورت مشاهده هرگونه تغییر در سلامت دهان و دندان یا ایجاد زخم در دهان به پزشک یا دندانپزشک خود اطلاع بدهید. آنها درمان‌هایی را برای مدیریت علائم و جلوگیری از مشکلات بعدی توصیه می‌کنند.
رژیم غذایی
رژیم غذایی شما نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان دارد. انجام تغییراتی در رژیم غذایی به آماده سازی بدن شما برای مدیریت بهتر درمان و جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی کمک می‌کند. مقدار میوه و سبزیجات زیادی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این غذاها ویتامین‌ها و مواد مغذی ضروری را فراهم می‌کنند که به حمایت از سیستم ایمنی بدن منجر شده و به بهبودی کمک می‌کنند.
در طول روز مقدار زیادی آب بنوشید تا دهان خود را مرطوب نگه دارید و از خشکی آن جلوگیری کنید. از مصرف محرک‌ها اجتناب کنید یعنی مصرف غذاهای اسیدی، تند و ترد را که می‌توانند دهان را تحریک کنند محدود کنید. این غذاها بافت دهان شما را مستعد ابتلا به زخم می‌کنند.
ترک سیگار
اگر سیگار می‌کشید ترک سیگار یکی از بهترین اقداماتی است که می‌توانید برای جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی انجام دهید. استعمال دخانیات بهبودی شما را به تاخیر انداخته و خطر زخم دهان و عفونت را افزایش دهد. از پزشک خود یا یک برنامه ترک سیگار برای کمک به ترک قبل از شروع شیمی درمانی کمک بگیرید.
مدیریت زخم شدید دهان
برخی از بیماران علیرغم انجام اقداماتی که برای جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی ذکر کردیم ممکن است در طول شیمی درمانی دچار زخم دهانی شدید شوند. مدیریت موثر این زخم‌ها برای حفظ سلامت کلی بیمار بسیار مهم است. در این بخش مقاله چند نکته کاربردی برای مقابله با زخم دهانی شدید را بررسی کردیم:
مدیریت درد
زخم‌های دهانی شدید باعث درد قابل توجهی می‌شوند و خوردن، نوشیدن و صحبت کردن را دشوار می‌کنند. مدیریت این درد برای حفظ کیفیت زندگی در طول شیمی درمانی ضروری است.
داروهای ضد درد: اگر گزینه‌های بدون نسخه و مسکن‌های موضعی کافی نباشند از دکتر بخواهید تا داروهای مسکن قوی‌تری را تجویز کند. این داروها به مدیریت درد شدید شما کمک می‌کنند.
سرما درمانی: قرار دادن کمپرس یخ در قسمت بیرونی گونه‌ها یا استفاده از تراشه‌های یخ در داخل دهان به بی حس شدن این ناحیه و کاهش موقت درد کمک می‌کند.
مراقبت از دهان: برای تمیز نگه داشتن دهان و کاهش خطر عفونت به رعایت بهداشت دهان و دندان خود ادامه دهید. از مسواک یا سواب‌های فوم دار با موهای نرم استفاده کنید و از دهانشویههای حاوی الکل خودداری کنید.
پیشگیری از عفونت
زخم‌های دهانی شدید خطر ابتلا به عفونت‌ها را به ویژه در بیماران تحت شیمی درمانی افزایش می‌دهند. انجام این اقدامات برای جلوگیری از عفونت بسیار مهم است:
بهداشت دهان را رعایت کنید: مسواک زدن و نخ دندان کشیدن را به آرامی ادامه دهید و برای تمیز نگه داشتن دهان از دهان‌شویه استفاده کنید.
از محرک‌ها دوری کنید: از تنباکو، الکل و سایر محرک‌هایی که می‌توانند به بافت‌های دهان شما آسیب بزنند و خطر عفونت را افزایش دهند دوری کنید.
بررسی کردن علائم عفونت: مراقب علائم عفونت مانند افزایش قرمزی، تورم یا چرک باشید. اگر مشکوک به عفونت هستید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
کلام آخر
در این مقاله سایت دکتر سمیرا ازقندی دیدیم جلوگیری از زخم دهان حین شیمی درمانی نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل حفظ بهداشت دهان و دندان، تنظیم رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب است. با پیروی از استراتژی‌هایی که در این مقاله بررسی کردیم می‌توانید خطر ابتلا به زخم دهان را به طور قابل توجهی کاهش دهید و علائم آن را در صورت بروز مدیریت کنید.
منابع:
نظرات
