ورزش در دوران سرطان: فواید، نکات ایمنی و تمرینات مناسب

در گذشته تصور می‌شد بیماران سرطانی باید بیشتر استراحت کنند و فعالیت فیزیکی را کاهش دهند. اما امروزه علم پزشکی نشان داده که ورزش در دوران سرطان نه‌تنها بی‌خطر است، بلکه یکی از مؤثرترین راه‌های بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی محسوب می‌شود. از کاهش خستگی و بهبود خواب گرفته تا تقویت روحیه و کاهش خطر عود بیماری.

در این مقاله از کلینیک دکتر سمیرا ازقندی تلاش کردیم با زبانی ساده و دقیق، به تمامی سؤالات رایج درباره ورزش در دوران سرطان پاسخ دهیم تا بیماران و خانواده‌ها با آگاهی کامل، مسیر درمان را پُرقدرت‌تر طی کنند.

چرا ورزش برای بیماران سرطانی مفید است؟

مطالعات علمی بسیاری اثبات کرده‌اند که ورزش منظم می‌تواند تأثیرات مثبتی بر جسم و روان بیماران مبتلا به سرطان داشته باشد. این فواید شامل موارد زیر است:

فواید جسمی:

• کاهش خستگی مزمن (یکی از شایع‌ترین عوارض سرطان و درمان‌های آن)
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• حفظ و بهبود توده عضلانی و قدرت بدنی
• کاهش دردهای عضلانی و مفصلی
• بهبود خواب و تنظیم هورمون‌ها
• کاهش وزن اضافی و بهبود وضعیت متابولیک

فواید روانی:

• کاهش اضطراب، افسردگی و استرس
• افزایش اعتمادبه‌نفس
• ایجاد احساس کنترل بیشتر بر بدن و درمان
• بهبود کیفیت زندگی کلی

📌 انجمن سرطان آمریکا (ACS) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) ورزش منظم را برای همه بیماران سرطانی، در صورت توان جسمی، توصیه می‌کنند.

چه نوع ورزش‌هایی برای بیماران مبتلا به سرطان توصیه می‌شود؟

انتخاب نوع ورزش باید با توجه به نوع سرطان، مرحله درمان و وضعیت عمومی بیمار انجام شود. اما به طور کلی ورزش‌هایی با شدت کم تا متوسط بیشترین توصیه را دارند:

هوازی سبک:

• پیاده‌روی روزانه (۲۰ تا ۳۰ دقیقه)
• دوچرخه ثابت
• شنا در آب ولرم (در صورت نداشتن زخم باز یا ضعف ایمنی)

تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری:

• حرکات کششی ساده (۵ تا ۱۰ دقیقه در روز)
• حرکات اصلاحی برای بهبود دامنه حرکت

تمرینات مقاومتی:

• با وزنه‌های سبک یا کش برای حفظ قدرت عضلانی
• حرکات با وزن بدن (مثل اسکات یا حرکات دیواری)

فعالیت‌های ذهن‌بدن:

• یوگا
• تای‌چی
• مدیتیشن حرکتی

📌 توصیه می‌شود قبل از شروع برنامه ورزشی با پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت شود.

آیا ورزش در دوران شیمی‌درمانی بی‌خطر است؟

بله، در بسیاری از بیماران، ورزش سبک حتی در دوران شیمی‌درمانی بی‌خطر و مفید است. البته باید شدت تمرین متناسب با شرایط بیمار باشد.

نکات مهم:

• اگر بیمار تب، کم‌خونی شدید، ضعف شدید یا تهوع دارد، باید استراحت کند
• در روزهایی که بدن احساس بهتری دارد، می‌توان فعالیت بیشتری انجام داد
• حتی ۱۰ دقیقه پیاده‌روی در روز می‌تواند بسیار مفید باشد
• نوشیدن آب کافی و داشتن تغذیه مناسب در کنار ورزش ضروری است

📌 طبق تحقیقات، بیماران سرطانی که در دوران شیمی‌درمانی فعال باقی می‌مانند، کمتر دچار خستگی و افسردگی می‌شوند.

بهترین ورزش‌ها برای کاهش خستگی و تقویت سیستم ایمنی در سرطان

خستگی مفرط (Cancer-Related Fatigue) یکی از شایع‌ترین مشکلات بیماران سرطانی است. مطالعات نشان داده‌اند که ورزش منظم می‌تواند در کاهش این نوع خستگی بسیار مؤثر باشد.

ورزش‌های مؤثر:

• پیاده‌روی در هوای آزاد (حتی ۱۵ دقیقه روزانه)
• یوگا درمانی
• تمرینات تنفسی برای افزایش اکسیژن‌رسانی
• حرکات کششی صبحگاهی برای افزایش انرژی
• تمرین با وزنه سبک برای تقویت عضلات و کاهش ضعف

📌 تمرین منظم، اما با شدت کم، می‌تواند سیستم ایمنی را تحریک و تنظیم کند.

ورزش مناسب برای بیماران مبتلا به سرطان سینه، پروستات و خون

🔹 سرطان سینه:

• حرکات باز کردن قفسه سینه
• تمرینات افزایش دامنه حرکت شانه
• پیاده‌روی روزانه
• ورزش در آب (برای کاهش درد و التهاب)

🔹 سرطان پروستات:

• پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری
• تمرینات کگل برای کنترل مثانه
• تمرینات مقاومتی سبک برای تقویت لگن و پاها

🔹 سرطان خون (لوسمی، لنفوم):

• ورزش‌های سبک و هوازی مثل قدم زدن
• تمرینات تنفسی و کششی
• مدیتیشن و حرکات آرام برای کاهش استرس

📌 در سرطان‌های خونی ورزش شدید ممنوع است.

چه زمانی نباید بیمار سرطانی ورزش کند؟

اگرچه ورزش مفید است، اما در برخی شرایط خاص، بیمار باید از ورزش پرهیز یا آن را محدود کند:

موارد منع ورزش:

• تب بالای ۳۸ درجه
• شمارش پایین پلاکت یا گلبول سفید
• کم‌خونی شدید
• تهوع یا استفراغ شدید
• سرگیجه یا عدم تعادل
• زخم‌های باز یا عفونت
• درد شدید استخوانی

📌 همیشه قبل از شروع یا ادامه ورزش در چنین شرایطی، با پزشک مشورت شود.

به نقل از وب‌سایت BeatCancer.eu، ورزش منظم می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی ایفا کند. فعالیت‌های بدنی ملایم و کم‌فشار مانند پیاده‌روی، یوگا، تای‌چی، تمرینات با وزنه سبک، حرکات کششی و تمرینات مقاومتی با کش‌های ورزشی به کاهش خستگی، بهبود خواب، افزایش قدرت عضلانی و تقویت سلامت روان کمک می‌کنند. این تمرینات همچنین می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت کرده و به بهبود نتایج درمانی کمک نمایند. برای افرادی با تحرک محدود، تمرینات نشسته مانند بالا بردن پاها یا حرکات با کش‌های مقاومتی می‌توانند گزینه‌های مناسبی باشند.

نقش یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی در بهبود حال بیماران سرطانی

تمرینات ذهن-بدن (Mind-Body) نقش مهمی در آرام‌سازی روان، تنظیم هورمون‌ها و کاهش درد بیماران دارند. یوگا و مدیتیشن به‌ویژه در بیماران مبتلا به سرطان بسیار مؤثر بوده‌اند.

مزایای این تمرینات:

• کاهش استرس و اضطراب
• بهبود خواب
• افزایش تمرکز و پذیرش درمان
• کاهش دردهای مزمن
• ارتقای روحیه و امید به درمان

📌 یوگا و تمرینات تنفسی حتی برای بیمارانی که تحرک محدودی دارند نیز مناسب است.

برنامه تمرینی ساده و قابل انجام در خانه برای بیماران مبتلا به سرطان

برای بیمارانی که امکان رفتن به باشگاه ندارند یا ترجیح می‌دهند در خانه ورزش کنند، یک برنامه ساده و مؤثر به شکل زیر پیشنهاد می‌شود:

📌 این برنامه باید با توان و انرژی روزانه بیمار تنظیم شود و نیاز به انعطاف‌پذیری دارد.

تأثیر ورزش بر روند بهبودی و پیشگیری از عود سرطان

تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که ورزش:

• احتمال بازگشت برخی از انواع سرطان‌ها را کاهش می‌دهد
• به تنظیم هورمون‌ها و کاهش التهابات مزمن کمک می‌کند
• اثرات منفی درمان‌ها را کاهش می‌دهد
• سبب بهبود سلامت قلب و استخوان‌ها می‌شود
• به بیماران کمک می‌کند تا سریع‌تر به زندگی عادی بازگردند

📌 ورزش پس از پایان درمان نیز بسیار مهم است و نقش پیشگیرانه دارد.

پرسش‌های متداول درباره ورزش بیماران سرطانی

کلام آخر

ورزش در دوران سرطان یک درمان مکمل، بدون هزینه و پُرانرژی برای بیماران مبتلا به سرطان است. این فعالیت ساده نه‌تنها به بدن کمک می‌کند تا درمان‌ها را بهتر تحمل کند، بلکه روحیه و کیفیت زندگی بیمار را نیز بهبود می‌بخشد. هیچ الزامی به ورزش سنگین نیست؛ گاهی تنها چند حرکت سبک و یک تنفس عمیق، دنیای متفاوتی برای بیمار ایجاد می‌کند.

در کلینیک دکتر سمیرا ازقندی همواره در تلاش هستیم تا با ارائه راهکارهای علمی و انسانی، مسیر درمان را برای شما هموارتر کنیم.