آلودگی هوا و سرطان: آیا هوایی که تنفس می‌کنیم ما را بیمار می‌کند؟

آلودگی هوا یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی است که نه‌تنها بر سلامت تنفسی و قلبی عروقی تأثیر می‌گذارد، بلکه نقش مهمی در افزایش خطر ابتلا به سرطان دارد. مطالعات علمی نشان داده‌اند که ذرات معلق، گازهای سمی و ترکیبات شیمیایی موجود در هوای آلوده می‌توانند به جهش‌های ژنتیکی، آسیب سلولی و بروز تومورها منجر شوند.

سرطان ریه یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع سرطان مرتبط با آلودگی هوا است، اما تحقیقات جدید ارتباط میان آلودگی هوا و سرطان‌هایی مانند سرطان مثانه، پستان و خون را نیز بررسی کرده‌اند. در این مقاله از سایت دکتر سمیرا ازقندی، به بررسی ترکیبات مضر آلودگی هوا، نقش آن در بروز سرطان و راهکارهای کاهش اثرات آن بر سلامت خواهیم پرداخت.

آلودگی هوا چیست و شامل چه ترکیبات مضری است؟

آلودگی هوا به وجود ذرات معلق، گازهای سمی، فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی خطرناک در هوا گفته می‌شود که می‌توانند بر سلامت انسان و محیط‌زیست اثرات مخرب داشته باشند.

🔹 ترکیبات مضر موجود در آلودگی هوا

✅ ذرات معلق (PM10 و PM2.5): ذرات بسیار ریز که می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و به جریان خون راه پیدا کنند.
✅ دی‌اکسید نیتروژن (NO₂): گازی که عمدتاً از اگزوز خودروها و سوخت‌های فسیلی منتشر می‌شود و با التهاب ریوی و آسیب سلولی مرتبط است.
✅ دی‌اکسید گوگرد (SO₂): ترکیبی که از سوخت زغال‌سنگ و صنایع شیمیایی تولید شده و باعث تحریک سیستم تنفسی و التهابات مزمن می‌شود.
✅ ترکیبات آلی فرار (VOCs): شامل بنزن، فرمالدهید و سایر ترکیبات که در سوخت‌های فسیلی، دود سیگار و برخی مواد صنعتی یافت می‌شوند و سرطان‌زا هستند.
✅ فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، آرسنیک، جیوه): موادی که از منابع صنعتی و سوخت‌های فسیلی ناشی می‌شوند و در ایجاد سرطان و آسیب‌های عصبی نقش دارند.

📌 نکته: قرار گرفتن در معرض این آلاینده‌ها برای مدت طولانی می‌تواند باعث التهاب مزمن، آسیب DNA و ایجاد تومورهای سرطانی شود.

رابطه بین آلودگی هوا و افزایش خطر ابتلا به سرطان

مطالعات علمی متعدد نشان داده‌اند که زندگی در مناطقی با آلودگی هوای بالا، خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان را افزایش می‌دهد.

✅ بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، آلودگی هوا در فهرست عوامل سرطان‌زا قرار دارد و سالانه موجب افزایش موارد سرطان در سراسر جهان می‌شود.
✅ مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که افرادی که برای مدت طولانی در معرض آلودگی هوا قرار دارند، ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر در معرض خطر سرطان‌های ریه، مثانه و خون هستند.
✅ ذرات معلق و ترکیبات سمی موجود در هوا می‌توانند از طریق تنفس وارد بدن شوند و با ایجاد جهش‌های ژنتیکی، به رشد غیرطبیعی سلول‌ها کمک کنند.

📌 تحقیقات نشان داده‌اند که کاهش تماس با آلودگی هوا می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.

به نقل از سایت UICC: آلودگی هوا یکی از عوامل محیطی مهم است که می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا، به‌ویژه در مناطق شهری و صنعتی، با افزایش موارد سرطان ریه و سایر انواع سرطان مرتبط است. کاهش آلودگی هوا از طریق سیاست‌های مؤثر و آگاهی‌بخشی عمومی می‌تواند به پیشگیری از بسیاری از موارد سرطان کمک کند.

چگونه ذرات معلق و گازهای سمی موجب بروز سرطان می‌شوند؟

✅ التهاب مزمن: آلودگی باعث التهاب طولانی‌مدت در بافت‌های ریه و سایر اندام‌ها می‌شود که می‌تواند محیطی مناسب برای رشد سلول‌های سرطانی ایجاد کند.
✅ آسیب DNA: برخی ترکیبات سمی موجود در هوا مانند بنزن و فلزات سنگین می‌توانند به DNA سلول‌ها آسیب زده و منجر به جهش‌های ژنتیکی شوند که آغازگر سرطان هستند.
✅ افزایش استرس اکسیداتیو: ترکیبات آلاینده، رادیکال‌های آزاد را در بدن افزایش داده و به تخریب سلولی و ایجاد تومور کمک می‌کنند.

📌 ذرات معلق PM2.5 که اندازه‌ای بسیار کوچک دارند، می‌توانند مستقیماً وارد جریان خون شده و به ارگان‌های مختلف بدن آسیب برسانند.

آلودگی هوا و سرطان ریه: بررسی مطالعات علمی

🔹 مطالعات انجام‌شده توسط مرکز بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) نشان داده‌اند که افرادی که در معرض سطح بالای آلودگی شهری قرار دارند، ۴۰٪ بیشتر در معرض خطر سرطان ریه هستند.
🔹 ذرات معلق PM2.5 می‌توانند به عمق ریه نفوذ کرده، موجب التهاب مزمن و تغییرات سلولی شوند که در نهایت به سرطان ریه منجر می‌شود.
🔹 تحقیقاتی در چین و اروپا نشان داده‌اند که ارتباط مستقیمی بین افزایش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه و آلودگی هوا وجود دارد.

📌 آلودگی هوا پس از سیگار کشیدن، دومین عامل مهم محیطی در بروز سرطان ریه محسوب می‌شود.

نقش آلودگی هوا در جهش‌های ژنتیکی و آسیب سلولی

✅ برخی آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند مستقیماً به ساختار DNA آسیب رسانده و موجب جهش‌های ژنتیکی شوند.
✅ بنزن و ترکیبات آروماتیک چندحلقه‌ای (PAHs) باعث اختلال در تنظیم ژن‌های سرکوب‌کننده تومور می‌شوند که یکی از مراحل اولیه ایجاد سرطان است.
✅ تحقیقات نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در دوران بارداری یا کودکی می‌تواند خطر جهش‌های ژنتیکی ارثی را افزایش دهد.

📌 این یافته‌ها نشان می‌دهند که کاهش مواجهه با آلودگی می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از جهش‌های ژنتیکی مرتبط با سرطان داشته باشد.

چگونه می‌توان از اثرات سرطان‌زای آلودگی هوا پیشگیری کرد؟

✅ استفاده از ماسک‌های فیلتردار N95 در روزهای آلوده
✅ کاهش استفاده از وسایل نقلیه شخصی و استفاده از حمل‌ونقل عمومی برای کاهش انتشار آلاینده‌ها
✅ افزایش تهویه داخلی و استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی
✅ کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و حمایت از انرژی‌های پاک
✅ رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها (مانند میوه‌ها و سبزیجات) برای کاهش آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو

📌 پیشگیری از اثرات سرطان‌زای آلودگی هوا نیاز به اقدامات فردی و سیاست‌های کلان دولتی دارد.

تحقیقات جدید درباره ارتباط آلودگی هوا و سرطان: یافته‌های علمی نوین

🔹 مطالعات جدید نشان داده‌اند که آلودگی نه‌تنها با سرطان ریه، بلکه با سرطان‌های مثانه، پستان و دستگاه گوارش نیز مرتبط است.
🔹 پژوهشی در سال ۲۰۲۳ نشان داد که سطوح بالای PM2.5 باعث افزایش ۱۵ درصدی خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) می‌شود.
🔹 بررسی‌های علمی بر روی داده‌های بیش از ۵ میلیون نفر در اروپا نشان داده‌اند که کاهش آلودگی هوا می‌تواند نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان را کاهش دهد.

📌 این تحقیقات اهمیت اقدامات فوری برای کنترل آلودگی هوا و کاهش اثرات آن بر سلامت عمومی را تأکید می‌کنند.

کلام آخر

آلودگی هوا یکی از عوامل مهم محیطی در افزایش خطر ابتلا به سرطان است. با رعایت اقدامات پیشگیرانه و حمایت از سیاست‌های کاهش آلودگی، می‌توان اثرات منفی آن را کاهش داد و سلامت عمومی را بهبود بخشید.