مراقبت‌های پس از پرتودرمانی 🧴

پرتودرمانی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان سرطان است که با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی انجام می‌شود. اما پایان پرتودرمانی، پایان مسیر درمان نیست. مراقبت‌های پس از پرتودرمانی نقش بسیار مهمی در روند بهبودی، کاهش عوارض و بازگشت سریع‌تر به زندگی عادی دارد. در این مقاله از کلینیک دکتر سمیرا ازقندی، به زبان ساده و علمی، تمام نکات لازم برای مراقبت‌های بعد از پرتودرمانی را مرور می‌کنیم.

بعد از پرتودرمانی چه اتفاقی در بدن می‌افتد؟ روند بهبودی چگونه است؟

پس از پایان جلسات پرتودرمانی، اشعه‌های درمانی ممکن است همچنان تا چند هفته اثر خود را بر بدن باقی بگذارند. این به معنای ادامه‌ی روند بهبودی است.

• سلول‌های سرطانی که آسیب دیده‌اند، به مرور از بین می‌روند
• ممکن است عوارض تاخیری مانند التهاب پوست یا خستگی ظاهر شوند
• سیستم ایمنی بدن شروع به ترمیم بافت‌های سالم می‌کند
• بدن به آرامی به وضعیت پایدار و متعادل بازمی‌گردد

📌 مهم است که بیمار بداند برخی علائم ممکن است تا ۲ تا ۶ هفته باقی بمانند که معمولاً طبیعی هستند.

توصیه‌های عمومی برای مراقبت‌های پس از پرتودرمانی

• استراحت کافی و خواب شبانه منظم
• نوشیدن آب فراوان برای کمک به دفع سموم
• پرهیز از استعمال دخانیات و الکل
• پرهیز از حمام داغ، شنا یا قرار گرفتن در معرض آفتاب مستقیم
• استفاده از لباس‌های نخی و گشاد
• انجام فعالیت‌های ملایم مانند پیاده‌روی
• پیگیری منظم آزمایش‌ها و ویزیت‌های پزشکی

📌 ارتباط منظم با پزشک برای بررسی عوارض و روند بهبودی بسیار ضروری است.

چگونه از پوست ناحیه پرتودهی مراقبت کنیم؟

• از کرم مرطوب‌کننده مخصوص پوست پرتوشده استفاده کنید (با تأیید پزشک)
• از صابون‌های معطر، الکل‌دار یا خشن استفاده نکنید
• ناحیه تحت تابش را با آب ولرم و دست شست‌وشو دهید، نه لیف یا حوله
• پوست را خشک کرده و از خراشیدن یا ماساژ دادن آن بپرهیزید
• از لباس‌های نرم و گشاد برای جلوگیری از اصطکاک استفاده کنید
• در معرض آفتاب قرار نگیرید یا از کرم ضدآفتاب غیرشیمیایی استفاده کنید

📌 سوختگی‌های خفیف پوست پرتوشده شایع ولی قابل کنترل هستند.

به نقل از وب‌سایت American Academy of Dermatology (AAD)، مراقبت مناسب از پوست در طول و پس از پرتودرمانی برای ملانوما اهمیت زیادی دارد. پرتودرمانی می‌تواند باعث تحریک پوست و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست در ناحیه تحت درمان شود. بنابراین، محافظت از پوست در برابر آفتاب ضروری است. استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF بالا، پوشیدن لباس‌های محافظ و اجتناب از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید از اقدامات توصیه‌شده هستند.

تغذیه مناسب بعد از پرتودرمانی: چه بخوریم و از چه پرهیز کنیم؟

• غذاهای غنی از پروتئین (تخم‌مرغ، گوشت سفید، حبوبات)
• مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه برای تأمین ویتامین‌ها
• نوشیدن آب و مایعات مفید مثل آبمیوه‌های طبیعی
• استفاده از لبنیات کم‌چرب برای جذب کلسیم
• پرهیز از غذاهای سنگین، چرب، شور یا فرآوری‌شده
• در صورت بروز تهوع یا مشکل گوارشی، وعده‌های کوچک و مکرر توصیه می‌شود

📌 رژیم غذایی باید با نظر پزشک یا مشاور تغذیه هماهنگ شود.

آیا بعد از پرتودرمانی احساس خستگی طبیعی است؟

بله، خستگی یکی از شایع‌ترین عوارض پرتودرمانی است که ممکن است تا چند هفته ادامه یابد.

راهکارهای کاهش خستگی:

• استراحت‌های کوتاه در طول روز
• فعالیت‌های سبک بدنی مانند پیاده‌روی آهسته
• تغذیه مناسب و مصرف آب کافی
• اجتناب از فعالیت‌های سنگین تا زمانی که انرژی بدن بازیابی شود
• تنظیم خواب شبانه
• در صورت خستگی شدید و غیرعادی، بررسی سطح هموگلوبین و عملکرد تیروئید پیشنهاد می‌شود

مراقبت‌های روانی و احساسی پس از پرتودرمانی

• صحبت با مشاور، روان‌شناس یا گروه‌های حمایتی
• نوشتن احساسات و افکار در دفترچه یا یادداشت روزانه
• تمرین تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق
• شرکت در فعالیت‌هایی که باعث احساس مفید بودن می‌شود (مثل کارهای هنری یا داوطلبی)
• در صورت علائم افسردگی یا اضطراب شدید، مراجعه به روان‌پزشک توصیه می‌شود

📌 سلامت روانی به اندازه سلامت جسمی در مسیر بهبودی مهم است.

چه علائمی بعد از پرتودرمانی نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد؟

• تب بالا (بیش از ۳۸ درجه)
• قرمزی یا تورم بیش از حد در محل پرتودهی
• زخم، ترشح یا تاول پوستی
• درد شدید و مداوم در ناحیه تحت درمان
• تهوع و استفراغ کنترل‌نشده
• تغییرات بینایی، تنگی نفس، یا اختلال هوشیاری

📌 در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

فعالیت بدنی بعد از پرتودرمانی: چه زمانی شروع کنیم؟

بازگشت به فعالیت باید به‌صورت تدریجی و هماهنگ با پزشک انجام شود.

• در هفته‌های اول، فقط فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی توصیه می‌شود
• از برداشتن وزنه سنگین، ورزش‌های تماسی یا شنا تا بهبودی کامل خودداری شود
• در صورت خستگی شدید، بهتر است تمرینات سبک و با فواصل انجام شود
• اگر پزشک اجازه دهد، تمرینات کششی، یوگا یا تای‌چی بسیار مفید هستند

مراقبت از دهان، گوارش، یا لگن بسته به محل پرتودرمانی

پرتودرمانی سر و گردن:

• استفاده از دهان‌شویه ملایم
• اجتناب از غذاهای تند یا اسیدی
• بررسی زخم‌های دهانی یا خشکی دهان

پرتودرمانی لگن:

• نوشیدن آب فراوان
• استفاده از رژیم کم‌فیبر برای کاهش اسهال
• بررسی علائم سوزش ادرار یا درد لگنی

پرتودرمانی شکم و گوارش:

• مصرف وعده‌های کوچک و کم‌چرب
• اجتناب از مواد نفاخ یا تند
• پیگیری علائم گوارشی مانند تهوع یا سوءهاضمه

❓ پرسش‌های رایج بیماران درباره مراقبت‌های پس از پرتودرمانی

کلام آخر

پرتودرمانی یک گام بزرگ در مسیر درمان سرطان است. اما به همان اندازه، مراقبت‌های پس از آن اهمیت دارد. با رعایت اصول تغذیه‌ای، پوستی، روانی و رفتاری، می‌توانید به بهترین شکل از بدن خود حمایت کنید تا به حالت طبیعی بازگردد. در کلینیک ما، در تمام مراحل درمان و پس از آن، همراه شما خواهیم بود تا آرامش و آگاهی بیشتری را تجربه کنید. 🌿