مطالب مرتبط
بیشتر بخوانید
درد پرتودرمانی طبیعی است؟
تاریخ انتشار
۲۴ فروردین ۱۴۰۴
پرتودرمانی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان سرطان است که در بسیاری از موارد جان بیماران را نجات می‌دهد. اما گاهی ترس از درد حین یا بعد از پرتودرمانی، بیماران را نگران می‌کند یا باعث می‌شود روند درمان را با اضطراب طی کنند. واقعیت این است که پرتودرمانی در اکثر موارد بدون درد است، اما گاهی ممکن است با ناراحتی‌هایی همراه باشد که می‌توان آن‌ها را کنترل کرد.
در این مقاله از کلینیک دکتر سمیرا ازقندی تلاش کردیم با زبانی ساده اما علمی، به مهم‌ترین سؤالات بیماران درباره درد پرتودرمانی پاسخ دهیم و راهکارهای کاهش ناراحتی‌ها را معرفی کنیم.
پرتودرمانی چیست و چگونه انجام می‌شود؟
پرتودرمانی (رادیوتراپی) یک روش پزشکی است که با استفاده از اشعه‌ی پرانرژی (مانند اشعه X یا پروتون)، سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و از بین می‌برد یا رشد آن‌ها را متوقف می‌کند.
مراحل انجام پرتودرمانی:
- برنامه‌ریزی (Simulation): عکس‌برداری از ناحیه‌ی مورد درمان با CT یا MRI
- نشانه‌گذاری: علامت‌گذاری دقیق روی پوست یا با استفاده از ماسک/قالب
- جلسات درمان: معمولاً ۵ روز در هفته و هر جلسه فقط چند دقیقه طول می‌کشد
- پرتاب اشعه: بیمار روی تخت می‌خوابد و دستگاه از بیرون بدن اشعه را به ناحیه خاص می‌تاباند، بدون لمس بدن
📌 اشعه فقط به ناحیه موردنظر هدایت می‌شود و معمولاً به بافت‌های اطراف آسیب زیادی وارد نمی‌کند.
به نقل از وب‌سایت RadiologyInfo.org، پرتودرمانی (رادیوتراپی) می‌تواند به‌عنوان یک روش تسکینی برای کاهش درد و علائم ناشی از سرطان استفاده شود. در این نوع درمان، از دوزهای پایین‌تر اشعه برای کوچک کردن تومورها و کاهش فشار آن‌ها بر اعصاب، استخوان‌ها یا اندام‌های داخلی استفاده می‌شود.
❓ آیا در حین پرتودرمانی درد احساس می‌شود؟ واقعیت چیست؟
در حین انجام پرتودرمانی، اکثر بیماران هیچ دردی احساس نمی‌کنند. چرا؟
- پرتودرمانی مانند گرفتن عکس با اشعه X است
- هیچ سوزنی وارد بدن نمی‌شود
- بیمار فقط باید بی‌حرکت روی تخت بخوابد
🔹 تنها مواردی که ممکن است باعث ناراحتی شوند:
- درمان نواحی حساس مانند دهان، پوست، لگن
- قرار گرفتن طولانی در یک وضعیت خاص
- احساس اضطراب یا ترس از دستگاه
📌 نتیجه: در حین پرتودرمانی معمولاً هیچ درد فیزیکی وجود ندارد، اما برخی بیماران ممکن است ناراحتی جزئی یا ترس روانی را تجربه کنند.
عوارض جانبی پرتودرمانی؛ کدام‌ها دردناک هستند؟
عوارض پرتودرمانی بسته به ناحیه‌ای که تحت درمان قرار می‌گیرد، متفاوت هستند. برخی از این عوارض ممکن است با درد همراه باشند:
عوارض دردناک رایج:
- سوختگی یا التهاب پوستی (درمان ناحیه سینه یا گردن)
- التهاب دهان و گلو (درمان ناحیه سر و گردن)
- درد شکم یا لگن (درمان ناحیه لگنی یا شکمی)
- درد استخوانی یا عضلانی در نواحی تحت تابش
✅ معمولاً این عوارض به‌تدریج ظاهر می‌شوند و با پایان جلسات، کم‌کم از بین می‌روند.
تفاوت درد در حین پرتودرمانی و بعد از آن
درد حین پرتودرمانی:
- در ۹۰٪ موارد درد وجود ندارد
- فقط ممکن است فشار ناشی از وضعیت ثابت یا اضطراب روانی حس شود
درد بعد از پرتودرمانی:
- ممکن است عوارضی مانند التهاب پوست، درد عضلانی، احساس سوزش یا خارش ایجاد شود
- این دردها معمولاً خفیف تا متوسط هستند و با دارو و مراقبت کنترل می‌شوند
📌 دردهای بعد از پرتودرمانی، معمولاً موقتی و قابل مدیریت هستند.
چه عواملی باعث ایجاد درد در محل پرتودرمانی می‌شوند؟
برخی عوامل باعث افزایش احتمال درد در محل پرتودرمانی می‌شوند:
- محل درمان: پوست، دهان، ناحیه لگن و سینه مستعد درد هستند
- شدت و تعداد جلسات: درمان‌های پرقدرت یا طولانی ممکن است باعث التهاب بیشتر شوند
- نوع پوست بیمار: پوست‌های حساس‌تر بیشتر دچار التهاب می‌شوند
- ترکیب با شیمی‌درمانی: برخی داروها باعث تشدید عوارض پرتودرمانی می‌شوند
- وضعیت بدنی عمومی: ضعف سیستم ایمنی یا سن بالا ممکن است باعث تحمل کمتر درد شود
📌 اطلاع‌رسانی کامل به تیم درمان درباره سوابق حساسیت، داروها و شرایط جسمی بسیار مهم است.
| عامل | توضیح |
|---|---|
| محل پرتودهی | دهان، سینه، لگن و پوست حساس‌ترند |
| تعداد جلسات | جلسات بیشتر = احتمال التهاب بیشتر |
| نوع پوست | پوست حساس = التهاب و سوزش بیشتر |
| ترکیب با شیمی‌درمانی | عوارض دوگانه یا شدیدتر ممکن است |
آیا پرتودرمانی برای همه بیماران یکسان است؟
خیر، تجربه درد و عوارض در پرتودرمانی کاملاً بسته به نوع سرطان و ناحیه درمان متفاوت است.
مثال‌هایی از تفاوت‌ها:
- سرطان سینه: درد و التهاب پوستی، حساسیت نوک پستان
- سرطان پروستات: احساس سوزش ادرار، درد لگن
- سرطان سر و گردن: زخم‌های دهانی، درد هنگام بلع
- سرطان مغز: معمولاً درد مستقیم ندارد ولی ممکن است سردردهای خفیف ایجاد شود
- سرطان معده: درد معده یا تهوع
📌 پزشک رادیوتراپیست برنامه پرتودرمانی را کاملاً متناسب با شرایط هر بیمار طراحی می‌کند.
چگونه می‌توان درد ناشی از پرتودرمانی را کاهش داد؟ توصیه‌های کاربردی
برای کاهش درد، اقدامات ساده ولی مؤثری وجود دارد:
توصیه‌های کاربردی:
- استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده مخصوص پرتودرمانی
- پرهیز از خاراندن یا شستن ناحیه با آب داغ
- پوشیدن لباس‌های نخی، آزاد و بدون اصطکاک
- استفاده از کمپرس سرد یا پانسمان تسکینی
- مشورت با پزشک درباره داروهای ضد درد خوراکی یا موضعی
📌 بسیاری از بیماران با همین توصیه‌ها درد خود را به حداقل می‌رسانند و نیاز به داروی خاصی پیدا نمی‌کنند.
نقش تغذیه و مراقبت پوست در کنترل درد پرتودرمانی
تغذیه مناسب:
- مصرف آب فراوان برای هیدراته ماندن پوست
- رژیم سرشار از میوه، سبزی، ویتامین A و C
- کاهش غذاهای فرآوری‌شده، سرخ‌شده و ادویه‌دار (محرک التهاب)
| مواد غذایی مفید | تاثیر بر درد و عوارض پرتودرمانی |
|---|---|
| میوه‌ها و سبزیجات رنگی | سرشار از آنتی‌اکسیدان، کمک به ترمیم بافت |
| آب و مایعات طبیعی | حفظ رطوبت پوست و دفع سموم |
| منابع ویتامین C و A | کاهش التهاب، تقویت پوست و ایمنی |
مراقبت از پوست:
- استفاده از ژل آلوئه‌ورا یا کرم‌های بدون عطر
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید
- حمام با آب ولرم و شامپوهای غیرصابونی
- عدم استفاده از لوازم آرایشی یا ضدتعریق روی ناحیه درمان
📌 تغذیه و مراقبت‌های پوستی نقش مهمی در تسریع ترمیم و کاهش التهاب دارند.
آیا نیاز به مصرف مسکن در پرتودرمانی وجود دارد؟
در اکثر موارد، درد ناشی از پرتودرمانی با داروهای ساده و بدون نسخه کنترل می‌شود:
داروهای پیشنهادی:
- استامینوفن یا ایبوپروفن (در صورت نبود منع پزشکی)
- ژل‌های موضعی ضد التهاب
- در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تر مانند ترامادول تجویز کند
📌 داروها باید با تجویز پزشک مصرف شوند؛ مصرف خودسرانه ممکن است اثر پرتودرمانی را کاهش دهد یا تداخل ایجاد کند.
❓ پاسخ به سؤالات متداول بیماران درباره درد پرتودرمانی
آیا درد پرتودرمانی طبیعی است؟
در حد خفیف تا متوسط، بله. درد شدید نیاز به بررسی پزشک دارد.
آیا باید پرتودرمانی را قطع کنم اگر درد داشته باشم؟
خیر، ابتدا با پزشک در میان بگذارید. اکثر دردها با مراقبت و دارو کنترل می‌شوند.
آیا می‌توان با دارو قبل از هر جلسه درد ناشی از پرتودرمانی را کاهش داد؟
بله، پزشک ممکن است مسکن قبل از جلسه تجویز کند.
اگر درد من بعد از پرتودرمانی ادامه یافت، چه کنم؟
به پزشک اطلاع دهید. ممکن است التهاب باقی مانده یا نیاز به درمان تسکینی باشد.
آیا می‌توان پوست را ماساژ داد؟
خیر، ناحیه پرتودهی نباید ماساژ داده شود.
کلام آخر
پرتودرمانی، یکی از روش‌های ایمن و مؤثر درمان سرطان است که در اغلب موارد بدون درد انجام می‌شود. اما اگر در طی درمان دچار درد یا ناراحتی شدید، نگران نباشید. با مراقبت‌های ساده، تغذیه مناسب و همراهی تیم درمان، می‌توان این مرحله را به‌راحتی پشت سر گذاشت.
در کلینیک دکتر سمیرا ازقندی ما همراه شما هستیم تا با اطلاعات درست، حمایت عاطفی و درمان علمی، مسیر بهبودی را برایتان هموار کنیم. اگر سؤالی دارید یا نیاز به مشاوره تخصصی در حین پرتودرمانی دارید، خوشحال می‌شویم در کنار شما باشیم 🌿
نظرات
