یورتروسکوپی برای چه بیمارانی است؟

درمان سنگ کلیه یکی از نگرانی‌های شایع در میان بیماران کلیوی است. اگرچه روش‌هایی مانند سنگ‌شکن یا جراحی باز برای درمان استفاده می‌شوند، اما امروزه روش‌های کم‌تهاجمی‌تری مانند یورتروسکوپی (Ureteroscopy) بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. یورتروسکوپی به پزشکان این امکان را می‌دهد که بدون ایجاد برش، مستقیماً به درون حالب (لوله انتقال ادرار از کلیه به مثانه) دسترسی داشته باشند و سنگ یا مشکلات دیگر را درمان کنند.

در این مقاله از کلینیک دکتر سمیرا ازقندی به‌صورت کامل و ساده، شما را با همه آنچه درباره یورتروسکوپی باید بدانید آشنا می‌کنیم: از کاربردها تا مراحل انجام، درد، عوارض، مراقبت‌ها و هزینه‌ها.

یورتروسکوپی چیست و در چه مواردی انجام می‌شود؟

یورتروسکوپی یک روش تشخیصی و درمانی است که با استفاده از لوله‌ای باریک به نام یورتروسکوپ انجام می‌شود. این لوله از طریق مجرای ادراری وارد بدن می‌شود و پزشک را قادر می‌سازد تا حالب و گاهی کلیه‌ها را مشاهده کرده و مشکلات آن را بررسی یا درمان کند.

این روش معمولاً در مواردی انجام می‌شود که بیمار دچار سنگ کلیه در حالب یا کلیه، تنگی مجرا، تومورها یا خون در ادرار باشد. یورتروسکوپی می‌تواند فقط برای مشاهده و تشخیص (تشخیصی) یا برای درمان (مانند خارج‌کردن سنگ یا برداشتن بافت غیرطبیعی) انجام شود.

با پیشرفت تکنولوژی، این روش به یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان بیماری‌های مجاری ادراری تبدیل شده است، به‌ویژه برای افرادی که نمی‌توانند تحت جراحی باز قرار گیرند.

یورتروسکوپی برای چه بیمارانی انجام می‌شود؟

1. سنگ‌های گیر کرده در حالب یا کلیه:
   شایع‌ترین کاربرد یورتروسکوپی، برداشتن یا شکستن سنگ‌هایی‌ست که در لوله حالب (بین کلیه و مثانه) گیر کرده‌اند و باعث درد، خون در ادرار یا انسداد ادراری شده‌اند.
2. خون در ادرار (هماچوری):
   برای بررسی علت خونریزی، مثل وجود تومور، زخم یا التهاب در حالب یا کلیه.
3. عفونت‌های عودکننده یا مقاوم ادراری:
   در مواردی که علت عفونت واضح نیست، پزشک با یورتروسکوپی ساختار حالب و کلیه را بررسی می‌کند.
4. تنگی مجرای ادراری یا حالب:
   ممکن است بر اثر عفونت مزمن، ضربه یا جراحی‌های قبلی ایجاد شود. یورتروسکوپی به تشخیص و گاهی درمان تنگی کمک می‌کند.
5. برداشت توده یا نمونه‌برداری (بیوپسی):
   اگر در تصویربرداری ضایعه‌ای مشکوک در حالب یا لگنچه کلیه دیده شود، با یورتروسکوپی می‌توان بیوپسی انجام داد.
6. بررسی اختلالات مادرزادی مجاری ادراری

یورتروسکوپی در بیماران سرطانی: چه کاربردی دارد؟

در برخی از انواع سرطان‌های سیستم ادراری، یورتروسکوپی نقش بسیار حیاتی دارد:

1️⃣ تشخیص تومورهای حالب و لگنچه کلیه (UTUC):

UTUC یا سرطان سلول‌های انتقالی در حالب و کلیه، یکی از نادرترین ولی خطرناک‌ترین سرطان‌هاست. با یورتروسکوپی، پزشک می‌تواند:

• ضایعه را مستقیماً ببیند
• از آن نمونه‌برداری کند
• محل، اندازه و شدت درگیری را ارزیابی کند

2️⃣ نظارت پس از درمان سرطان مثانه یا کلیه:

در بیمارانی که سابقه سرطان مثانه دارند، پزشک برای بررسی انتشار یا رشد مجدد تومور در حالب یا لگنچه کلیه، ممکن است از یورتروسکوپی استفاده کند.

3️⃣ برداشت ضایعات کوچک و قابل دسترس:

در برخی موارد، تومورهای سطحی کوچک با یورتروسکوپی قابل برداشت هستند، به‌ویژه اگر بیمار امکان تحمل جراحی باز را نداشته باشد.

4️⃣ ارزیابی قبل از جراحی کلیه یا حالب در بیماران سرطانی:

برای برنامه‌ریزی بهتر جراحی و بررسی دقیق درگیری تومور، گاهی لازم است از درون حالب بررسی شود.

💡 نکته مهم:

یورتروسکوپی در بیماران سرطانی عمدتاً برای تشخیص دقیق، مرحله‌بندی بیماری، نظارت بر عود سرطان، و گاهی درمان تومورهای سطحی و کوچک استفاده می‌شود. این روش بسیار مفید، کم‌تهاجمی و ایمن است، به‌ویژه در بیمارانی که جراحی باز برای آن‌ها پرخطر است.

یورتروسکوپی برای سنگ کلیه: چه زمانی توصیه می‌شود؟

یورتروسکوپی معمولاً زمانی برای درمان سنگ کلیه یا حالب توصیه می‌شود که:

• سنگ در بخش میانی یا پایین حالب گیر کرده باشد
• اندازه سنگ بین ۵ تا ۱۵ میلی‌متر باشد
• سنگ با درمان دارویی یا نوشیدن مایعات دفع نشده باشد
• سنگ باعث درد شدید، تب، عفونت یا انسداد مجرای ادرار شده باشد
• بیمار نتواند تحت سنگ‌شکن برون‌اندامی قرار گیرد (مثلاً بارداری یا چاقی مفرط)

در برخی موارد، پزشک ابتدا سعی می‌کند با دارو یا روش‌های ساده‌تر مشکل را حل کند، اما اگر این روش‌ها بی‌اثر باشند، یورتروسکوپی به‌عنوان گزینه درمانی مؤثر و کم‌تهاجمی پیشنهاد می‌شود.

به نقل از سایت Gloucestershire Hospitals NHS Foundation Trust، سیستوسکوپی و اورتروسکوپی دو روش تشخیصی هستند که برای بررسی داخل مثانه و مجرای ادرار استفاده می‌شوند. این روش‌ها با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام سیستوسکوپ یا اورتروسکوپ انجام می‌شوند که به پزشک امکان مشاهده و ارزیابی مشکلات احتمالی در دستگاه ادراری را می‌دهد.

مراحل انجام یورتروسکوپی: از بی‌حسی تا پایان عمل

1. آماده‌سازی قبل از عمل:

• بررسی آزمایش‌های خون و ادرار
• گاهی لازم است آنتی‌بیوتیک پیش از عمل مصرف شود
• بیمار باید شب قبل ناشتا باشد

2. بی‌حسی:

بسته به وضعیت بیمار و محل سنگ، عمل با بی‌حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

3. ورود یورتروسکوپ:

لوله نازک از طریق مجرای ادرار وارد مثانه و سپس حالب می‌شود. پزشک می‌تواند مسیر حرکت را به‌صورت زنده مشاهده کند.

4. درمان:

• در صورت وجود سنگ، از ابزارهای کوچک برای برداشتن یا شکستن آن با لیزر استفاده می‌شود.
• در صورت وجود تنگی یا تومور، بافت غیرعادی برداشته می‌شود.

5. قرار دادن استنت:

در برخی موارد، لوله نازکی به نام استنت دابل جی برای کمک به دفع ادرار و بهبود حالب به‌طور موقت گذاشته می‌شود.

6. پایان عمل:

بیمار پس از به‌هوش آمدن، معمولاً همان روز یا روز بعد ترخیص می‌شود.

آیا یورتروسکوپی درد دارد؟

بسیاری از بیماران نگران درد این روش هستند، اما باید گفت که طی عمل، بیمار به‌دلیل بی‌حسی یا بیهوشی، دردی احساس نمی‌کند. پس از عمل ممکن است علائم زیر وجود داشته باشد:

• سوزش هنگام ادرار کردن
• تکرر ادرار یا فوریت در تخلیه
• درد خفیف در ناحیه مثانه یا کلیه
• وجود خون در ادرار (تا چند روز طبیعی است)
• احساس فشار یا ناراحتی در محل استنت

📌 این علائم معمولاً طی چند روز کاهش می‌یابند. مصرف مایعات فراوان، استراحت، و استفاده از داروهای تجویز شده می‌تواند به کاهش ناراحتی‌ها کمک کند.

عوارض احتمالی یورتروسکوپی و راه‌های کاهش آن‌ها

یورتروسکوپی روشی ایمن است، اما مانند هر عمل دیگری می‌تواند عوارض نادری داشته باشد:

• عفونت ادراری
• خونریزی شدید
• آسیب به حالب یا مثانه
• تنگی مجدد حالب
• درد مداوم پس از خروج استنت

راه‌های کاهش عوارض:

• مصرف منظم آنتی‌بیوتیک
• رعایت بهداشت ادراری
• پیروی از دستورالعمل‌های پزشک پس از عمل
• نوشیدن مایعات فراوان
• مراجعه سریع در صورت تب، درد شدید یا کاهش ادرار

تفاوت یورتروسکوپی با سایر روش‌های درمان سنگ کلیه (مثل سنگ‌شکن برون‌اندامی)

📌 در موارد خاص، انتخاب روش مناسب بر اساس شرایط سنگ و سلامت کلی بیمار انجام می‌شود.

مراقبت‌های قبل و بعد از یورتروسکوپی: چه کارهایی باید انجام دهید؟

🔹 قبل از عمل:

• ناشتایی از شب قبل
• قطع برخی داروها با مشورت پزشک (مثل رقیق‌کننده‌ها)
• انجام آزمایش‌های لازم
• مصرف داروهای ضدعفونی طبق دستور

🔹 بعد از عمل:

• استراحت حداقل ۲۴ ساعت
• نوشیدن مایعات زیاد (۲ تا ۳ لیتر در روز)
• پرهیز از رانندگی یا فعالیت سنگین تا چند روز
• مصرف داروهای ضد درد یا آنتی‌بیوتیک
• بررسی رنگ و حجم ادرار

📌 وجود خون در ادرار تا ۳ روز طبیعی است، اما اگر طولانی شد، باید پیگیری شود.

هزینه یورتروسکوپی در ایران و شرایط بیمه‌ای آن

هزینه این روش بسته به عوامل مختلف متفاوت است:

• مرکز درمانی (دولتی یا خصوصی)
• نوع بیهوشی و تجهیزات استفاده‌شده
• طول مدت بستری
• بیمه پایه یا تکمیلی بیمار

📊 هزینه تقریبی:

• در مراکز دولتی: ۵ تا ۱۰ میلیون تومان
• در مراکز خصوصی: ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان

📌 بسیاری از بیمه‌های پایه (مثل تأمین اجتماعی، سلامت) بخشی از هزینه را پوشش می‌دهند. بیمه‌های تکمیلی معمولاً پوشش بهتری دارند.

مدت زمان بهبودی بعد از یورتروسکوپی چقدر است؟

بهبودی پس از یورتروسکوپی معمولاً سریع و بدون مشکل جدی است:

• اکثر بیماران در همان روز یا روز بعد ترخیص می‌شوند
• به فعالیت‌های روزمره طی ۲ تا ۳ روز می‌توان بازگشت
• اگر استنت گذاشته شده باشد، احساس ناراحتی خفیف تا زمان خروج آن طبیعی است
• بازگشت کامل به ورزش یا فعالیت شدید ممکن است تا ۷ تا ۱۰ روز طول بکشد

📌 رعایت نکات پزشکی پس از عمل، نقش مهمی در تسریع روند بهبودی دارد.

پرسش‌های رایج درباره یورتروسکوپی

کلام آخر

یورتروسکوپی یک روش پیشرفته، مؤثر و کم‌تهاجمی برای درمان سنگ‌ها و بیماری‌های مجرای ادراری است. این روش با دقت بالا، کمترین عوارض و زمان بهبودی کوتاه، جایگزینی عالی برای روش‌های پرخطرتر شده است.

در کلینیک دکتر سمیرا ازقندی ما همراه شما هستیم تا با آگاهی، اعتماد و انتخاب‌های درست، بهترین مسیر درمانی را طی کنید. اگر درباره یورتروسکوپی یا دیگر روش‌های درمانی سوالی دارید، مشاوران ما در کنار شما هستند. 💙