چگونه عفونت‌های ویروسی می‌توانند باعث سرطان شوند؟

عفونت‌های ویروسی می‌توانند نقش قابل‌توجهی در ایجاد سرطان داشته باشند. برخی ویروس‌ها با تغییر DNA سلول‌ها یا تضعیف سیستم ایمنی، زمینه‌ساز تکثیر غیرطبیعی و سرطانی شدن سلول‌ها می‌شوند. در این مقاله از سایت دکتر سمیرا ازقندی به بررسی مهم‌ترین ویروس‌های مرتبط با سرطان، مکانیسم اثر آن‌ها و روش‌های پیشگیری و درمان می‌پردازیم.

ویروس HPV و نقش آن در سرطان‌های دهانه رحم و گلو

HPV و سرطان دهانه رحم

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین ویروس‌های مرتبط با سرطان است که به‌ویژه با سرطان دهانه رحم مرتبط است. این ویروس از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و انواع خاصی از آن (مانند HPV-16 و HPV-18) باعث تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های دهانه رحم می‌شوند.

HPV و سرطان گلو

HPV همچنین با سرطان‌های مرتبط با گلو، مانند سرطان اوروفارنکس (پشت گلو)، ارتباط دارد. این نوع سرطان بیشتر در افراد غیرسیگاری دیده می‌شود و واکسن HPV می‌تواند خطر ابتلا را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.

آمار و اهمیت ویروس HPV

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عامل اصلی تقریباً ۹۹٪ از موارد سرطان دهانه رحم است. این ویروس از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و انواع پرخطر آن (مانند HPV-16 و HPV-18) باعث تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های دهانه رحم می‌شوند که می‌تواند به سرطان منجر شود.

ویروس هپاتیت B و C: عوامل خطر برای سرطان کبد

ویروس هپاتیت و هپاتوسلولار کارسینوما

ویروس‌های هپاتیت B و C به‌عنوان عوامل اصلی سرطان کبد شناخته می‌شوند. این ویروس‌ها با ایجاد التهاب مزمن در کبد و آسیب به سلول‌های آن، زمینه‌ساز بروز هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) می‌شوند.

پیشگیری از هپاتیت و سرطان کبد

• واکسن هپاتیت B نقش کلیدی در پیشگیری از عفونت دارد.
• درمان‌های ضدویروسی برای هپاتیت C می‌توانند بار ویروس را کاهش داده و از پیشرفت به سرطان جلوگیری کنند.

جدول مقایسه‌ای ویروس‌ها و سرطان‌ها

ویروس اپشتین-بار (EBV) و ارتباط آن با لنفوم و سرطان نازوفارنکس

لنفوم‌های مرتبط با EBV

ویروس اپشتین-بار (EBV) که باعث مونونوکلئوز عفونی (بیماری بوسه) می‌شود، با لنفوم هوچکین و لنفوم بورکیت ارتباط دارد. این ویروس از طریق بزاق منتقل می‌شود و می‌تواند با تغییرات ژنتیکی سلول‌های ایمنی، آن‌ها را سرطانی کند.

سرطان نازوفارنکس

EBV همچنین با سرطان نازوفارنکس مرتبط است، که در برخی مناطق جغرافیایی مانند جنوب شرقی آسیا شایع‌تر است.

به نقل از سایت American Cancer Society:
برخی ویروس‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. این ویروس‌ها شامل ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، ویروس هپاتیت B و C، ویروس اپشتین-بار (EBV)، ویروس لنفوتروپیک سلول T انسانی نوع ۱ (HTLV-1)، ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) و ویروس هرپس انسانی ۸ (HHV-8) هستند. این ویروس‌ها می‌توانند با تغییر در سلول‌های بدن، منجر به رشد غیرقابل‌کنترل آن‌ها و در نهایت سرطان شوند.

ارتباط ویروس HIV با افزایش خطر سرطان‌های خاص

HIV و سیستم ایمنی

ویروس HIV با تضعیف سیستم ایمنی بدن، خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، به‌ویژه سارکوم کاپوزی، لنفوم غیرهوچکین و سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد.

مراقبت از بیماران مبتلا به HIV

درمان ضدویروسی موثر (ART) می‌تواند بار ویروس HIV را کاهش داده و خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط را کم کند.

مکانیسم اثر ویروس‌ها در تغییر DNA و ایجاد سلول‌های سرطانی

تغییرات ژنتیکی

برخی ویروس‌ها مانند HPV و EBV، ژنوم سلول‌های انسانی را تغییر داده و باعث تولید پروتئین‌هایی می‌شوند که تکثیر سلولی را افزایش می‌دهند یا از مرگ سلول‌های آسیب‌دیده جلوگیری می‌کنند.

اختلال در سیستم ایمنی

ویروس‌هایی مانند HIV با تضعیف سیستم ایمنی، توانایی بدن برای شناسایی و تخریب سلول‌های سرطانی را کاهش می‌دهند.

پیشگیری از عفونت‌های ویروسی برای کاهش خطر سرطان: واکسیناسیون و مراقبت‌ها

واکسن‌ها

• واکسن HPV: برای پیشگیری از سرطان‌های دهانه رحم و گلو.
• واکسن هپاتیت B: برای جلوگیری از عفونت مزمن کبدی و سرطان کبد.

اقدامات پیشگیرانه

• رعایت بهداشت جنسی.
• پرهیز از تماس با خون و مایعات بدن آلوده.
• تقویت سیستم ایمنی با تغذیه سالم و سبک زندگی مناسب.

آیا همه عفونت‌های ویروسی خطر سرطان را افزایش می‌دهند؟

ویروس‌های سرطانی و غیرسرطانی

همه ویروس‌ها خطر سرطان را افزایش نمی‌دهند. تنها ویروس‌هایی که با تغییرات ژنتیکی یا تضعیف سیستم ایمنی همراه هستند، این خطر را به وجود می‌آورند.

مثال‌هایی از ویروس‌های غیرسرطانی

ویروس‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا معمولاً ارتباطی با سرطان ندارند.

روش‌های تشخیص عفونت‌های ویروسی مرتبط با سرطان

آزمایش‌های خونی

• آزمایش HPV DNA: برای شناسایی عفونت HPV در زنان.
• آزمایش‌های آنتی‌بادی هپاتیت: برای تشخیص عفونت‌های فعال یا گذشته.

تصویربرداری و بیوپسی

• تصویربرداری مانند CT یا MRI برای شناسایی تومورهای مرتبط با عفونت‌های ویروسی.
• بیوپسی برای بررسی وجود سلول‌های سرطانی.

پیشرفت‌های علمی در درمان عفونت‌های ویروسی و پیشگیری از سرطان

درمان‌های ضدویروسی

پیشرفت‌های جدید در داروهای ضدویروسی مانند داروهای هپاتیت C و درمان HIV، نقش مهمی در کاهش خطر سرطان‌های مرتبط با این ویروس‌ها ایفا کرده‌اند.

تحقیق در واکسن‌های جدید

توسعه واکسن‌های جدید برای پیشگیری از ویروس‌هایی مانند EBV و HPV نوع خاص، امیدهای تازه‌ای برای کاهش بار سرطان‌های مرتبط با عفونت‌های ویروسی به وجود آورده است.

درمان‌های نوین

ایمنی‌درمانی

• مهارکننده‌های PD-1/PD-L1: این داروها با بازگرداندن عملکرد سیستم ایمنی، توانایی بدن برای حمله به سلول‌های سرطانی را افزایش می‌دهند و در بیماران مبتلا به سرطان‌های ناشی از HPV نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند.

درمان‌های مبتنی بر RNA

• برای هپاتیت C، داروهای مبتنی بر RNA، مانند Sofosbuvir، بار ویروسی را به‌شدت کاهش داده و از پیشرفت به سرطان جلوگیری می‌کنند.
• تحقیقات در زمینه فناوری CRISPR برای حذف دائمی ویروس‌ها از ژنوم سلول‌های میزبان در حال پیشرفت است.

سوالات متداول درباره عفونت‌های ویروسی

کلام آخر

عفونت‌های ویروسی نقش مهمی در بروز برخی از سرطان‌ها ایفا می‌کنند، اما پیشرفت‌های علمی در زمینه واکسیناسیون، درمان‌های ضدویروسی و تشخیص زودهنگام، امیدهای تازه‌ای را برای پیشگیری و مدیریت این بیماری‌ها ایجاد کرده است. با افزایش آگاهی عمومی، رعایت بهداشت فردی و انجام واکسیناسیون، می‌توانیم گام‌های بزرگی در جهت کاهش بار سرطان‌های ناشی از عفونت‌های ویروسی برداریم. مراقبت از سلامت، یک انتخاب آگاهانه است که تأثیرات مثبت آن نسل‌ها باقی خواهد ماند.