مطالب مرتبط
بیشتر بخوانید
رادیوتراپی چیست و چگونه عمل می‌کند؟ 💡
تاریخ انتشار
۱۵ تیر ۱۴۰۳
رادیوتراپی یا پرتودرمانی یک روش درمانی قدرتمند برای مبارزه با سرطان با استفاده از پرتوهای پر انرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی است. این درمان همه کاره تومورها را دقیقا مورد هدف قرار می‌دهد و نقش مهمی در مدیریت سرطان دارد پس برای اینکه بدانید رادیوتراپی چیست با این مقاله از سایت دکتر سمیرا ازقندی همراه باشید.
رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی نیز شناخته می‌شود، نوعی درمان سرطان است که از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این درمان به دلیل توانایی در هدف قرار دادن دقیق سلول‌های سرطانی و در عین حال حفظ بافت سالم اطراف مورد استفاده قرار می‌گیرد. رادیوتراپی معمولاً از اشعه ایکس استفاده می‌کند اما از انواع دیگر پرتوها مانند پرتوهای پروتون نیز می‌توان استفاده کرد.
طرز کار رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی با آسیب رساندن به DNA سلول‌های سرطانی عمل می‌کند. DNA ماده ژنتیکی است که نحوه رشد و تقسیم سلول‌ها را کنترل می‌کند. وقتی DNA آسیب می‌بیند سلول‌های سرطانی دیگر نمی‌توانند به رشد و تکثیر ادامه دهند و در نهایت می‌میرند. پرتودرمانی می‌تواند به سلول‌های سالم نیز آسیب برساند اما این سلول‌ها معمولاً نسبت به سلول‌های سرطانی به طور مؤثرتری خود را ترمیم می‌کنند. هدف رادیوتراپی به حداکثر رساندن آسیب به سلول‌های سرطانی و در عین حال به حداقل رساندن آسیب به سلول‌های سالم است.
انواع رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی خارجی (EBRT)
رادیوتراپی خارجی رایج ترین شکل پرتودرمانی است. این روش از یک ماشین بزرگ به نام شتاب دهنده خطی برای هدایت پرتوهای پرانرژی به سمت سرطان استفاده می‌کند. این دستگاه را می‌توان طوری تنظیم کرد که تشعشع را دقیقاً به سمت تومور هدف قرار بدهد که به محافظت از بافت سالم اطراف کمک می‌کند. این درمان معمولاً در چندین جلسه انجام می‌شود و هر جلسه فقط چند دقیقه طول می‌کشد.
رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی)
براکی تراپی قرار دادن ایمپلنت رادیواکتیو به طور مستقیم در داخل یا نزدیک تومور است. این روش اجازه می‌دهد تا دوز بالایی از تابش به سلول‌های سرطانی داده شود و در عین حال قرار گرفتن در معرض بافت سالم اطراف را محدود می‌کند. ایمپلنت‌ها بسته به نوع و محل سرطان موقت یا دائمی هستند. براکی تراپی اغلب برای سرطان پروستات، دهانه رحم و سینه استفاده می‌شود.
کاربرد رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی یک روش درمانی همه کاره است که می‌تواند در مراحل و انواع مختلف درمان سرطان استفاده شود. در این بخش مقاله می‌بینیم که کاربرد رادیوتراپی چیست و در کدام مراحل درمان سرطان به کار گرفته می‌شود:
درمان اولیه
رادیوتراپی می‌تواند به عنوان تنها درمان برای انواع خاصی از سرطان استفاده شود. این کاربرد به عنوان درمان اولیه شناخته می‌شود. این درمان در مواردی که سرطان موضعی است و به سایر نقاط بدن سرایت نکرده می‌تواند بسیار موثر باشد.
درمان نئوادجوانت
درمان نئوادجوانت به استفاده از رادیوتراپی قبل از جراحی اشاره دارد. هدف کوچک کردن تومور است و برداشتن آن از طریق جراحی آسان‌تر می‌شود. شانس جراحی موفقیت آمیز با کاهش اندازه تومور افزایش می‌یابد و همچنین به حفظ بیشتر بافت سالم اطراف کمک می‌کند.
درمان کمکی
درمان کمکی استفاده از رادیوتراپی بعد از جراحی است. هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده است که در طول جراحی قابل برداشتن نیستند. این کاربرد به کاهش خطر بازگشت سرطان کمک می‌کند. رادیوتراپی کمکی معمولاً در درمان سرطان سینه کاربرد بیشتری دارد.
درمان ترکیبی
رادیوتراپی را می‌توان در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند شیمی درمانی استفاده کرد. این رویکرد ترکیبی اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد. شیمی درمانی سلول‌های سرطانی را نسبت به اشعه حساس‌تر می‌کند و در نتیجه احتمال تخریب سرطان را افزایش می‌دهد. این روش اغلب برای سرطان‌های تهاجمی یا پیشرفته استفاده می‌شود.
عوارض رادیوتراپی چیست؟
دیدیم که رادیوتراپی یک درمان سرطان بسیار موثر است اما می‌تواند عوارض جانبی نیز ایجاد کند. عوارض رادیوتراپی به این دلیل به وجود می‌آیند که تابش سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد اما می‌تواند سلول‌های سالم مجاور را نیز تحت تاثیر قرار دهد. نوع و شدت عوارض جانبی به قسمتی از بدن که تحت درمان قرار می‌گیرد و دوز اشعه مورد استفاده بستگی دارد.
ریزش مو
رادیوتراپی می‌تواند باعث ریزش مو در محل تحت درمان شود. به عنوان مثال اگر به سر خود تشعشع وارد کنید ممکن است موهای سر خود را از دست بدهید. این ریزش مو بسته به دوز تابش موقت یا دائمی خواهد بود.
تحریک پوست
تحریک پوست یکی از عوارض رادیوتراپی است. ناحیه تحت درمان ممکن است قرمز، دردناک یا خشک شود. در برخی موارد پوست کنده می‌شود یا تاول می‌زند. این سوزش معمولاً شبیه آفتاب سوختگی است و می‌توان آن را با مرطوب کننده و سایر محصولات مراقبت از پوست توصیه شده توسط پزشک کنترل کرد.
خستگی
خستگی یکی از شایع ترین عوارض رادیوتراپی است. این خستگی می‌تواند خفیف یا شدید باشد و اغلب در طول دوره درمان ایجاد می‌شود. استراحت، تغذیه خوب و هیدراته ماندن به مدیریت خستگی کمک می‌کند.
عوارض رادیوتراپی بر اساس ناحیه درمان
سر و گردن
هنگامی که رادیوتراپی برای درمان سرطان‌های ناحیه سر و گردن استفاده می‌شود، عوارض رادیوتراپی شامل موارد زیر می‌شود:
- خشکی دهان: غدد بزاقی بزاق کمتری تولید می‌کنند که منجر به خشکی می‌شود.
- بزاق غلیظ شده: تغییر در قوام بزاق می‌تواند بلع را دشوار کند.
- مشکل در بلع: درد و التهاب می‌تواند باعث درد در هنگام بلع شود.
- گلو درد: تحریک و التهاب در گلو.
- تغییر در طعم غذا: غذاها ممکن است طعم متفاوتی داشته باشند که اغلب طعم ملایم‌تری احساس می‌کنید.
- حالت تهوع: احساس بیماری در معده.
- زخم‌های دهان: زخم‌های دردناک می‌توانند در داخل دهان ایجاد شوند.
- پوسیدگی دندان: ناشی از تغییرات در تولید بزاق.
قفسه سینه
عوارض رادیوتراپی قفسه سینه شامل موارد زیر می‌شود:
- دشواری در بلع: پرتودرمانی می‌تواند بلع را دردناک کند.
- سرفه: سرفه‌های مداوم به دلیل تحریک گلو.
- تنگی نفس: تشعشعات می‌تواند بر بافت ریه تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات تنفسی شود.
شکم
هنگامی که شکم تحت درمان قرار می‌گیرد عوارض رادیوتراپی شامل موارد زیر می‌شود:
- حالت تهوع و استفراغ: واکنش‌های شایع گوارشی.
- اسهال: افزایش حرکات روده و مدفوع شل.
لگن
عوارض رادیوتراپی در ناحیه لگن شامل موارد زیر می‌شود:
- اسهال: بالا رفتن حرکت روده و شل شدن مدفوع.
- تحریک مثانه: ادرار مکرر و دردناک.
- اختلال عملکرد جنسی: تغییر در عملکرد جنسی و باروری.
عوارض جانبی دیرهنگام
برخی از عوارض رادیوتراپی ممکن است تا ماه‌ها یا سال‌ها پس از درمان ظاهر نشوند. اینها عوارض جانبی دیررس نامیده می‌شود و شامل موارد زیر هستند:
سرطان: تابش به ندرت می‌تواند باعث ایجاد سرطان جدید در قسمت‌های مختلف بدن شود.
مشکلات قلبی یا ریوی: اگر این اندام‌ها در معرض تشعشع قرار گیرند شاهد این مورد خواهید بود.
تغییرات هورمونی: به خصوص اگر ناحیه درمان شامل غدد درون ریز باشد.
سلامت استخوان: تشعشع می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند و خطر شکستگی را افزایش دهد.
مدیریت عوارض جانبی رادیوتراپی
مدیریت عوارض جانبی رادیوتراپی بخش مهمی از روند درمان شماست:
هیدراته بمانید: مقدار زیادی مایعات بنوشید.
وعده‌های غذایی متعادل بخورید: تغذیه خوب به حفظ قدرت بدنی شما کمک می‌کند.
مراقبت از پوست: از محصولات مراقبت از پوست تجویزی برای تسکین نواحی تحریک شده استفاده کنید.
استراحت کنید: مطمئن شوید که در طول روز به اندازه کافی بخوابید و در صورت نیاز استراحت کنید.
هزینه رادیوتراپی
هزینه رادیوتراپی بر اساس عوامل متعددی از جمله نوع درمان، تعداد جلسات مورد نیاز و اینکه آیا درمان در یک مرکز دولتی یا خصوصی انجام می‌شود متفاوت خواهد بود. آشنایی با این عوامل در پیش بینی و مدیریت جنبه‌های مالی پرتو درمانی به شما کمک می‌کند.
تعداد جلسات
هزینه پرتودرمانی تا حد زیادی به تعداد جلسات درمانی مورد نیاز بستگی دارد. برنامه‌های درمانی بر اساس نوع و مرحله سرطان متفاوت است. برای مثال یک دوره معمولی پرتودرمانی خارجی شامل جلسات روزانه در طول چند هفته خواهد بود. هر جلسه به کل هزینه اضافه می‌کند بنابراین جلسات بیشتر به معنای هزینه‌های کلی بالاتر است.
نوع رادیوتراپی
انواع مختلف رادیوتراپی هزینه‌های متفاوتی را به شما تحمیل خواهند کرد. پرتودرمانی خارجی رایج و در دسترس است اما اشکال جدیدتر و دقیق‌تر پرتو درمانی مانند پروتون درمانی گران‌تر هستند. پرتودرمانی داخلی یا براکی تراپی که شامل قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل بدن است نیز هزینه پرتودرمانی خاص خودش را دارد.
تجهیزات
نوع تجهیزات مورد استفاده نیز روی هزینه رادیوتراپی تأثیرگذار است. ماشین‌های پیشرفته‌ای که درمان دقیق‌تری را ارائه می‌کنند مانند دستگاه‌هایی که در پروتون‌تراپی استفاده می‌شوند برای کار و نگهداری هزینه‌های بالاتری را می‌طلبند که این هزینه‌های افزایش یافته اغلب در قیمت درمان منعکس می‌شود.
مراکز دولتی
مراکز مراقبت‌های بهداشتی دولتی بسته به سیستم مراقبت‌های بهداشتی کشور و پوشش بیمه‌ای بیمار رادیوتراپی را با هزینه‌های کمتر یا حتی رایگان ارائه می‌دهند. اما این مراکز شلوغ هستند و به دلیل تعداد بالای بیماران، برنامه ریزی منظم ویزیت‌های پشت سر هم ممکن است شما را با مشکل مواجه بکند.
مراکز خصوصی
مراکز مراقبت‌های بهداشتی خصوصی معمولاً هزینه‌های پرتودرمانی بیشتری را دریافت می‌کنند. این مراکز اغلب دسترسی سریع‌تری به درمان فراهم کرده و امکانات مناسب‌تری در دسترس شما قرار می‌دهند. هزینه نهایی درمان در مراکز خصوصی بسته به خدمات ارائه شده و فناوری مورد استفاده بسیار متفاوت خواهد بود.
کلام آخر
در این مقاله دیدیم که رادیوتراپی یک سلاح کلیدی در نبرد با سرطان است که گزینه‌های درمانی هدفمند و موثری را ارائه می‌دهد. بیماران با مطالعه این مطلب و دانستن اینکه رادیوتراپی چیست و عوارض جانبی آن کدام است می‌توانند تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد روش درمانی خود بگیرند. دریافت رادیوتراپی با اطلاعات و پشتیبانی مناسب قابل کنترل‌تر می‌شود و بیماران را قادر می‌سازد تا روی سلامت و بهبودی خود تمرکز کنند.
منابع:
نظرات
